Geschiedenis

Van ambachtelijke tot industriële bereiding – een museum waard

Ruim 100 jaar geleden werd “langs den weg van Cuijk naar St. Agatha” “eener fabriek met bij behoorende gebouwen, woonhuis stal en wagenhuis”, een melkproduktenfabriek gebouwd. Initiatiefnemer was de Bossche koopman Petrus Meuwese. Hij diende op 16 maart 1916 het ontwerp in van de hand van architect F.H. Pastoor uit ‘s-Hertogenbosch.

Op 26 april werd de bouwvergunning verleend en verrees er uit royale portemonnee een kleurrijk fabrieksgebouw. De bouw werd voortvarend aangepakt en in september 1916 werd de productie opgestart.

Dit was niet de start van de zuivelproductie in het Cuijk. Tot rond 1900 brachten de boerinnen de hun zelfgekarnde boter naar de in 1881 opgerichte botermijn in de Maasstraat in Cuijk en de in 1892 opgerichte botermijn bij het station. Daar kwam een einde aan toen de Vereeniging tot verbetering der zuivelbereiding St. Isidorus in 1902 de Coöperatieve Stoomzuivelfabriek St. Isidorus oprichtte. Daar is 35 jaar boter geproduceerd tot de productie overging in handen van de Nutricia.

Ook werd er eind 1903 door de Boerenbond afdeling Vianen besloten tot de oprichting van een roomboterfabriek in Vianen, aan de weg naar Beers.

In 1904 richtte de Rooms Katholieke Boerenbond Beers de handkrachtzuivelfabriek “Helpt Elkander” op aan de Gildeweg. Die heeft maar acht jaar bestaan en ging op in de toen nog op te richten St. Maarten in Cuijk.

St. Maarten

In 1905 werd in Cuijk aan de Grotestraat de Coöperatieve stoomzuivelfabriek St Maarten opgericht. In 1912 konden ze van stoom overschakelen op de Cuijkse Electriteits Centrale met zijn Lange Jan. De fabriek viel met haar boter en kaas regelmatig in de prijzen. Tot de sluiting staken op woensdagen veel marktgangers ook even de Grotestraat over voor “kaas voor de hond”.

Op de plaats van de fabriek staan nu de appartementen Maasveld 150-170. Alleen de directeurswoning (Grotestraat 65) herinnert nog aan de de Coöperatieve Stoomzuivelfabriek St. Maarten.

In april 1906 vroeg de Coöperatie De Volharding in Haps toestemming voor het oprichten van een stoomzuivelfabriek. Deze heeft gestaan aan de Parallelweg, toen nog de Gravenhofscheweg.

En daar kwam in 1916 dus de N.V. Cuyksche Melkproductenfabriek bij. In 1921 kreeg de fabriek de naam Lacto (= ik voed met melk). In 1923 ging de financier, de Hanzebank in ’s-Hertogenbosch, failliet. Dat was bijna het einde van de Lacto. De Lacto werd geveild in de Korenbeurs in Cuijk en gekocht door de Nutricia uit Zoetermeer. De naam Lacto bleef bestaan en werd pas na de oorlog veranderd in Nutricia. Ook in 1927 was het even kantje boord. Na de overstromingen van 1926, werd in het eerste kwartaal van 1927 slechts een miljoen liter melk aangevoerd en daarmee zouden de exploitatiekosten te hoog worden. Toch had Cuijk op termijn veel voor op de fabriek in St. Oedenrode.

Chocomel

Voor het grote publiek was vanaf 1932 de tophit van Nutricia toch wel haar Chocomel. Zo’n 15 jaar geleden werden de rechten ervan (door)verkocht aan Frisia in Leeuwarden – het linkerhandje met het glas Nutricia-chocomel in het logo werd een rechterhandje met een glas Chocomel – de enige echte.

De zuivelproductie veranderde van een handmatig proces naar een hightech procedé waarbij geen druppel vloeistof de fabriekspoort nog verlaat. Nutricia Cuijk heeft zich helemaal toegelegd op melkpoeders en levert deze over de hele wereld.

Danone

In 2005 werd Nutricia door Danone overgenomen. In 2015 werd besloten de productie te verhuizen naar de Laarakker, een zowel door Nutricia zelf als de gemeente Cuijk lang gekoesterde wens. Door die komende verhuizing bleven de plannen om de gevel te herstellen in de kast liggen.

Meer over de zuivelproduktie en de geschiedenis van Nutricia is onder meer te vinden bij het BHIC (Brabants Historisch InformatieCentrum), bij de FotoArchiefDienst in Cuijk, in het jubileumboek voor de personeelsleden van Nutricia “100 jaar in 100 verhalen” en nummer 3/2017 van Merlet, een uitgave van de Historische Kring Land van Cuijk.